In het tweede cluster staan de archeologisch zichtbare overblijfselen centraal: van sporen van huizen en schuren, tot aardewerk, metalen sieraden, munten en andere gebruiksvoorwerpen.
Het derde cluster staat stil bij de denkwereld van de mensen: de taal, de omgang met de doden, de bestuurlijke hiërarchie en de religie (zowel, voorchristelijk als christelijk). Aan het eind van het boek worden enkele conclusies getrokken, waarmee ook een ‘onderzoeksagenda’ ontstaat met richtlijnen, tips en vragen voor toekomstig archeologisch onderzoek in Noord-Holland.
Gouden hanger
In ‘Noord-Holland in het 1e millennium’ illustreren vele archeologische vondsten het verhaal over de eerste 1000 jaar van Noord-Holland. Een van de topstukken is een bijzondere gouden hanger die tevens op de omslag van deel 1 prijkt. De hanger is kort geleden door een detectoramateur gevonden op Texel en staat symbool voor de rijke cultuur van het vroegmiddeleeuwse kustgebied. Het heeft de vorm van 2 naar elkaar toegedraaide vogelkoppen, die in verband worden gebracht met de verering van de Germaanse godheid Wodan. Op de godenwereld van de mensen in het kustgebied wordt in het boek eveneens uitgebreid ingegaan. Vanaf vandaag hangt een replica van de gouden hanger om de hals van 1 van de mensfiguren in de vaste tentoonstelling van Huis van Hilde.
‘Noord-Holland in het 1e millennium’ is een omvangrijk, doorwrocht werk. Het is voornamelijk bedoeld voor het wetenschappelijke publiek, maar vanwege de fraaie vormgeving en de vele illustraties, waaronder talloze artist impressions, tevens een aantrekkelijk bladerboek voor de algemeen geïnteresseerde lezer. Het boek is te koop in de museumwinkel van Huis van Hilde, tot en met 5 december voor een gereduceerd tarief van € 60,-. Daarna geldt de standaardprijs van € 75,-. De publicatie is tevens online te raadplegen.