CASTRICUM - De afgelopen periode zijn er in Castricum meerdere vrouwen lastiggevallen door een naakte man. In zijn blootje achtervolgt hij op de fiets en in het holst van de nacht vrouwen, maar ook 'jonge meiden' van een jaar of 16, aldus de politie. Wat beweegt iemand om dat te doen? Forensisch psycholoog Ernst Ameling geeft tekst en uitleg.

Naakt achter vrouwen aan zitten op een fiets, je geslachtsdelen laten zien en masturberen terwijl anderen daar niet van gediend zijn: slechts een paar voorbeelden waar de slachtoffers van potloodventers mee te maken hebben gehad. Ameling, in het verleden werkzaam bij het Pieter Baarn Centrum, geeft NH Nieuws een inkijk in het brein van de potloodventer.

Wat is precies een potloodventer?
"Eigenlijk heeft iemand die aan het 'potloodventeren' is een drangstoornis. Dat moet je niet verwarren met iemand die een dwangstoornis heeft. Die laatste heeft vooral te maken met iets waar mensen last van hebben, zoals smetvrees of het uitvoeren van dwangmatige controles. Er valt geen lust aan te beleven, mensen ondervinden er alleen maar hinder van.

Personen die een drangstoornis hebben, beleven juist lust aan hun uitbarstingen. Ze doen het voor de kick, omdat het een drang is die ze niet kunnen controleren. Het is een bepaald soort ontlading die heel verslavend werkt op het gebied van seks."

Hoe ontstaat die drang?
"Vermoedelijk gaat er iets mis in de ontwikkeling van een persoon. Ze moeten namelijk laten zien wie ze zijn, iets wat ze niet hebben meegekregen in hun jeugd. Het kan per persoon verschillend zijn hoe zoiets ontwikkeld wordt, maar je kan ervan uit gaan dat het niet goed is geweest."

Komt het vaak voor dat mensen gaan 'potloodventen'?
"In de praktijk zie je dat het geregeld voorkomt dat mensen gaan potloodventen. Iedereen heeft er wel eens over gehoord of heeft een verhaal meegekregen in de buurt. Over het algemeen zijn het mannen die dit soort seksuele uitingen maken. Eerlijk gezegd heb ik nog nooit meegemaakt dat het ging om een vrouw. Misschien komt het omdat mannen testosteron hebben en op een agressieve manier te werk gaan, gezien vanuit de klassieke evolutie. En vrouwen zijn juist naar binnen gekeerd en willen verleiden. Maar daar is niks over bekend. Het klinkt in ieder geval aannemelijk."

Hoe kunnen mensen in deze kou in hun blootje lopen?
"De drang naar aandacht is zo sterk en verslavend, dat ze niet voelen dat het zo koud is. Een beetje hetzelfde als mannen die in dit weer met hun blote bast op de tribune staan om hun favoriete club aan te moedigen. Bij een overwinning is de euforie zo groot, dat ze niet voelen dat hun lichaam enorm afkoelt. Het kan voor je gezondheid wel gevaarlijk zijn."

Zijn potloodventers bewust van de impact van hun acties op het slachtoffer?
"Nee, daar is de drang om het te doen te groot voor. Ze doen dit vooral voor zichzelf, om te imponeren en zichzelf beter te laten voelen. Voor de impact hebben ze geen gevoel.

En voor het slachtoffer - afhangend van hoe de persoon in elkaar steekt natuurlijk - kan de ervaring juist heel traumatisch zijn. Misschien hebben ze al eerder slechte ervaringen met seks gehad, of zijn ze vroeger misbruikt?"

Kunnen potloodventers geholpen worden met therapie?
"Ja, dat kan wel. Maar het is een taai ongerief. Deze mensen komen er moeilijk vanaf. Het is wel de bedoeling dat ze geholpen worden, want de kans bestaat dat hun drang agressiever wordt. Je moet dan denken aan echt aanraken of zelfs verkrachting.

Ook voor de buurt is het van belang dat deze mensen geholpen worden. Vrouwen en kinderen moeten veilig op straat kunnen leven, zonder lastiggevallen te worden. Er moet een veilig gevoel in de buurt zijn."